Dit jaar is het tien jaar geleden dat de MH17 werd neergehaald uit het luchtruim boven Oost-Oekraïne. Tijdens een commissiedebat in de Tweede Kamer over de nasleep van de ramp, bleek dat de juridische procedures nog lang niet zijn afgerond.
Op 14 maart 2022 is Nederland samen met Australië een procedure bij de Raad van de ICAO (ICAO-Raad) gestart tegen de Russische Federatie. De ICAO is de internationale burgerluchtvaartorganisatie. Inzet van de procedure is om vast te stellen dat de Russische federatie onrechtmatig een wapen heeft gebruikt tegen een burgerluchtvaartuig. Dit is in strijd met het Verdrag van Chicago inzake de burgerluchtvaart.
Als de claim van Nederland en Australië wordt toegewezen, kan de ICAO-Raad daar rechtsgevolgen aan verbinden. Een schadevergoeding is een voor de hand liggend voorbeeld van zo’n rechtsgevolg. Nadat Rusland eerder tevergeefs had geprobeerd behandeling van de procedure te verhinderen, heeft het land zich op 17 juni 2024 helemaal teruggetrokken uit de procedure. Er was dan ook geen Russische delegatie aanwezig bij de hoorzittingen op 18 en 20 juni. De procedure bij de ICAO-Raad gaat evenwel door, al is het dan zonder de aanwezigheid van de Russische Federatie. Een tweede hoorzitting over de juridische onderbouwing van de claims staat gepland voor het najaar.
EHRM
Ook bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens loopt nog een zaak. Op 10 juli 2020 heeft het kabinet een statenklacht tegen de Russische Federatie ingediend vanwege schendingen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dit is vooral bedoeld om de individuele klachtprocedures van nabestaanden maximaal te ondersteunen.
Het EHRM heeft de statenklacht op 25 januari 2023 ontvankelijk verklaard. Op 12 juni jl. vond een hoorzitting plaats over de inhoudelijke aspecten van de statenklacht van Nederland tegen de Russische Federatie. Het zal naar verwachting nog een jaar duren voordat het EHRM tot een uitspraak komt.
Commissiedebat
Vier Kamercommissies bogen zich op 26 juni over de nasleep van de ramp waarbij 298 mensen omkwamen. Dit waren de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, de vaste commissie voor Defensie, de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid en de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat.
PVV-Kamerlid Van Roon vindt het niet verbazingwekkend dat Rusland ‘uit het verhaal is gestapt’ bij de ICAO-Raad. “Rusland heeft door aanvankelijk wel deel te nemen natuurlijk geprobeerd te verhinderen dat de raad zou concluderen: wij zijn bevoegd om deze klachten van Nederland en Australië te behandelen. De ICAO-raad heeft inderdaad gezegd: wij zijn daartoe bevoegd. Ik denk dat ik wel mag zeggen dat dit een diplomatieke overwinning was voor Nederland en Australië en een welverdiende diplomatieke nederlaag voor Rusland.”
Van Roon wil van de minister weten hoe lang de ICAO-procedure nog zal duren.
Kamerlid Ellian (VVD) gaat meer in op de procedure bij het EHRM. “Ik heb geleerd om nooit vooruit te lopen op de uitkomst van een gerechtelijke procedure. Maar gesteld dat de Russische Federatie aansprakelijk wordt gehouden door het Europees Hof, wat dan? Er hebben beslagleggingen op bezittingen van de Russische Federatie plaatsgevonden. Er zijn sancties. Het zou jammer zijn als er straks — hoe waardevol ook – alleen een materiële uitspraak is dat Rusland aansprakelijk is. Hebben we mogelijkheden om die uitspraak te effectueren voor alle nabestaanden?”
D66-Kamerlid Paternotte wil weten of het stemrecht van Rusland kan worden opgeschort nu Rusland zich heeft teruggetrokken uit de IACO-procedure.
Aansprakelijkheid
Demissionair-minister Bruins Slot antwoordt: “Na de vaststelling van de aansprakelijkheid van Rusland door het Europees Hof en de ICAO-raad zal Nederland verzoeken om het vaststellen van de gevolgen daarvan, waaronder de omvang van de betaling van de schadevergoeding. We zullen ook vragen om het opschorten van het stemrecht.”
“Voor het EHRM geldt dat het naleven van de einduitspraak gemonitord wordt door het Comité van Ministers. We zullen Rusland blijven vragen om de uitspraak na te leven. En we kunnen een Nederlandse of buitenlandse rechter ook verzoeken om de einduitspraak te erkennen. In beginsel kunnen de uitspraken dan ook ten uitvoer worden gelegd.”
“Er kan dan ook beslag worden gelegd op de vermogensbestanddelen van Rusland. Dat is inclusief de bevroren tegoeden. Maar ik zeg daarbij het volgende. Het is het advies van de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken dat ik laatst ook aan de Kamer heb gestuurd. Ik heb een advies gestuurd over immuniteit en staatsimmuniteit. Als het gaat om immuniteit van executie, kan het alleen maar gaan om vermogensbestanddelen die een commerciële bestemming hebben, omdat je anders met staatsimmuniteit te maken hebt.”
Lees ook:
