Als VVD-Kamerlid staat oud-advocaat Ulysse Ellian bekend om zijn onaflatende strijd tegen de georganiseerde misdaad, waarbij hij voormalig vakgenoten soms tegen de schenen schopt. Hij betaalt daarvoor een hoge prijs, maar is ook na de val van het kabinet niet te stoppen.
Het is 2021 als advocaat en Almeers VVD-raadslid, Ulysse Ellian (34), een campagnevideo lanceert voor de Tweede Kamerverkiezingen. De video start in Tilburg, waar hij stoer tussen de rijtjeshuizen poseert in de volksbuurt Heikant. Door het camerashot heen flitsen beelden van ayatollah Ruhollah Khomeini en hard-line Iraanse rechter Sadeq Khalkhali. ‘Vrijheid is niet vanzelfsprekend,’ zegt de destijds nummer 22 op de lijst.
De strakke beelden staan symbool voor de levenswandel van Ellian. In de Tilburgse wijk landde zijn vader Afshin – nu een bekende rechtsgeleerde en hoogleraar – met zijn Afghaanse vrouw en pasgeboren baby Ulysse in Nederland. Afshin was het religieuze regime ontvlucht in zijn geboorteland Iran: eerst naar Afghanistan, waar Ellian in 1988 werd geboren, later naar Nederland.
Van Tilburg tot Almere
Almere, het laatste plaatje in de video, is tevens het eindstation voor het jonge gezin. Ellian groeit daar de facto op, en de achtste stad van Nederland wordt zijn thuishaven. In de werkkamer van de politicus in de Tweede Kamer hangt, naast de historische Perzische vlag, fier een Almere City FC-voetbalshirt. Recent verscheen hij nog in het shirt in de Tweede Kamer nadat ‘zijn’ club promoveerde naar de Eredivisie.
Tot aan zijn Kamerlidmaatschap leidde Ellian in ‘Ally’ ook een bestaan als advocaat. “Ik was civielrechtelijk advocaat bij Swart Advocaten,” vertelt Ellian rustig – haast zacht -, maar in klare taal. Hij ziet er ietwat vermoeid uit: het kabinet is enkele dagen voor het interview gevallen. “Ik had een algemene praktijk, met een focus op verbintenissen recht en contractenrecht, en heb ook toevoegingen gedaan.”
Ellian bleef vier jaar advocaat, een vak dat hem lang intrigeerde. “Vooral na de studiebanken wilde ik het recht daadwerkelijk toepassen door mensen bij te staan,” herinnert hij zich. Ellian stelt dat hij later, als politicus, baat heeft gehad bij zijn tijd als raadsman. “In de advocatuur leerde ik om helder te redeneren en geordende teksten op te stellen. Essentieel voor de politiek.”
De lokale gemeenteraad
Zijn eerste politieke schreden zette Ellian zo’n drie jaar na afstuderen. Hij startte in 2014 als VVD-fractie-assistent in de lokale gemeenteraad, en wist het uiteindelijk tot fractievoorzitter te schoppen. Ellian had onder meer openbare orde en veiligheid in zijn portefeuille. Waar kwam die politieke geestdrift vandaan? “Een belangrijk moment was toen ik thuis zat te mopperen over het nieuws en mijn vader – normaal een rustige man – ontplofte. ‘Hier en in Iran heb ik gestreden voor mijn idealen en vrijheid. Wat heb jij precies gedaan?’ zei hij, ‘Mopper niet, maar start met het verbeteren van je eigen omgeving.’” Een bezoek aan de ledenvergadering van de lokale VVD volgde. “De ideologische mix van vrijheid en verantwoordelijkheid bij de VVD was voor mij doorslaggevend,” duidt Ellian zijn partijkeuze.
“We doen hier altijd alsof vrijheid vanzelfsprekend is, maar het is geen absoluut recht – niet onbegrensd. Je mag het leven vrij inrichten, maar geen inbreuk maken op de vrijheid van anderen.”
Duobaan
Een deel van zijn tijd als politicus in Almere, was Ellian ook advocaat. “Bijna niet te doen,” noemt hij dat. Ellian schakelde eerst terug van vijf naar vier dagen als raadsman bij Swart Advocaten, en werd later zelfstandige om zijn uren te beteugelen. “Je moet je raadswerk goed kunnen voorbereiden. Daarnaast was ik in twee functies bezig met andermans problemen: dat werd te veel.”
Tussen zijn werk als politicus en dat van advocaat zijn meer parallellen, volgens Ellian. “Ik was nooit van het theater in de rechtszaal, en ook niet in de politiek,” verklaart hij. “Oké, het Almere City FC-momentje was misschien wat theatraal,” geeft het Kamerlid daarna schoorvoetend toe. “Maar dat was op een leuke, open manier.”
Want je moet wel overtuigen in de politiek, vindt Ellian. Daarbij neemt de politicus geen blad voor de mond. Als in 2015 in Almere een Iraniër wordt geliquideerd, waarvan de AIVD vermoedt dat de Iraanse geheime dienst erachter zat, spreekt raadslid Ellian zich onomwonden uit. “Ik vond dat we niet konden accepteren dat Iran liquidaties laat uitvoeren in onze stad.”
Tuchtklacht
Bovendien zijn er vermoedens dat de moord is uitgevoerd in opdracht van ‘Noffel’; een Nederlandse crimineel, waarover de politicus eveneens zijn zegje doet. Zijn advocatendom blijkt op dat moment zijn achilleshiel: plots wordt er een tuchtklacht tegen Ellian ingediend. Als advocaat had hij zich niet stellig mogen uitlaten over de verdachte, luidde de klacht. Ellian noemt de aantijging ‘een intelligente variant van een steen door de ruit’ in het Parool.
Hoewel de klacht van tafel werd geveegd door de tuchtrechter – zijn uitlatingen als volksvertegenwoordiger stonden los van zijn werk als advocaat -, was Ellian flabbergasted. “Ik voerde een civielrechtelijke praktijk; mijn werk had niks te maken met het onderwerp waarover ik sprak als politicus. De boodschap van Noffel was simpelweg dat ik mijn mond moest houden.”
Voor Ellian is het de eerste keer dat hij met dit soort powerplay te maken krijgt. Binnen zijn eigen familie staat hij niet alleen: vader Afshin, die bekend staat als ferme islamcriticus, wordt ook regelmatig bedreigd en moest zelfs worden beveiligd.
Overstap naar landelijke politiek
In 2021 maakt Ellian de switch naar de nationale politiek. “Onze vrijheden verlangen robuustheid van de staat en het recht, en ik wilde daarvoor k nokken. De landelijke politiek vond ik meer geschikt voor die strijd dan de lokale,” licht Ellian de carrièrestap toe.
De VVD stond destijds in de peilingen op ruim dertig zetels. Met plaats 22 was Ellian haast verzekerd van een plek in de Tweede Kamer. Om zich volledig te kunnen richten op de politiek gaf hij zijn advocatenpraktijk op. “Dat was noodzakelijk, want de stap was groot. De procedures waren complexer en de fractie groter. Daarnaast sta je continu in de publieke belangstelling.”
Inmiddels gaat het Ellian goed af in de Tweede Kamer. Op het moment van schrijven van dit artikel heeft de politicus in ruim twee jaar tijd 81 schriftelijke en twee mondelinge Kamervragen gesteld, en 23 amendementen en vijftig moties ingediend.
Crimefighter
Vooral zijn verwoede strijd tegen de georganiseerde misdaad valt op. Een missie die regelmatig advocaten raakt in hun werk. Bijvoorbeeld door de aangenomen motie van Ellian voor maximaal twee advocaten per gedetineerde in de Extra Beveiligde Inrichting in Vught, of in Afdelingen Intensief Toezicht.
“Ik wil daarmee voorkomen dat advocaten als boodschapper ingezet worden door gedetineerde criminele kop stukken.” Volgens Ellian heeft de georganiseerde misdaad te lang zijn gang kunnen gaan in Nederland. “Ook professionals – zoals de recherche – beamen dat, en kijk maar naar alle beveiligingsvraagstukken rondom Taghi en het Marengo-proces.”
Ellian verwijst naar de in 2019 doodgeschoten Derk Wiersum en de moord op Peter R. de Vries – respectievelijk advocaat en vertrouwenspersoon van de kroongetuige in die zaak. “Als je wilt dat mensen vrij en veilig kunnen leven, dan moet je daar hard tegen optreden. Er zijn hier geen Mexicaanse toestanden, maar wel grote criminele organisaties die alles doen om hun macht te behouden.”
Niet alleen tegen de georganiseerde misdaad trekt Ellian fors van leer, ook wat betreft strafmaten heeft hij dikwijls een stevige mening. Zo is in juli de straf voor doodslag van maximaal vijftien naar 25 jaar verhoogd, mede door inspanningen van de VVD’er. Vanuit de wetenschap gaan echter regelmatig stemmen op dat harder straffen niet werkt. “Deze wetswijziging wordt vaak van stal gehaald om mij af te schilderen als iemand die alleen maar harder wil straffen; dat is niet zo,” reageert Ellian.
“We constateerden gewoon dat er gevallen zijn van doodslag, die aanvoelen als moord en dat feitelijk zijn, maar niet als dusdanig juridisch worden gekwalificeerd vanwege een Hoge Raad-arrest uit 2012. Het is niet gek dat we dit gat wilden dichten.”
Wat betreft resocialisatie tuurt Ellian eerst naar de boekenkast in zijn werkkamer, en haalt vervolgens het bekende werk ‘Over misdaden en straffen’ aan van de achttiende-eeuwse Italiaan Cesare Beccaria. “Straffen is een belangrijk uitgangspunt van strafrecht en absoluut van toepassing op de casussen waarop ik me focus, maar – zoals Beccaria stelde – moet vergelding niet alleen de boventoon voeren. In dat kader vind ik het prima te verdedigen om iemand die een lichte fout begaat, en een baan heeft of op school zit, een taakstraf te geven of ’s avonds zijn celstraf te laten uitzitten.”
Kritiek uit advocatuurlijke hoek
Zijn politieke bemoeienis met juridische thema’s komt Ellian vaker op kritiek te staan. Niet op de laatste plaats uit de immer mondige advocatuurlijke hoek. De politicus wordt wat feller: “Als je sterke standpunten hebt, moet je tegen kritiek kunnen. Maar de manier waarop advocaten mij soms ad hominem bejegenen, vind ik niet passen bij de beroepsgroep. Als je het niet met mij eens bent; prima, maar roep niet alleen dat ik een domme VVD’er ben. Kom met argumenten.”
Specifieke kritiek was er op de maximaal twee advocaten bij gedetineerden in de EBI. Ellian zou hebben gereageerd op slechts een enkel incident, en aan de vrije advocaatkeuze toornen. “Met mijn familiegeschiedenis wil ik geen totalitaire maatregelen. Daarnaast was de advocatenneef van Taghi, die berichten doorsluisde, niet het enige incident. Er is een groep strafrechtadvocaten in beeld waar zorgen over bestaan.”
Ellian bekruipt af en toe het gevoel dat hij wordt afgeschilderd als ‘tegenstander van de advocatuur’. De politicus dient nochtans regelmatig moties en Kamervragen in, die juist in het belang zijn van zijn oude beroepsgenoten. Eind vorig jaar kwam hij bijvoorbeeld samen met Michiel van Nispen (SP) met een motie om een cursus ‘sociale advocatuur’ te verplichten op de beroepsopleiding om het vakgebied te versterken.
Snakken naar buitenlucht
Tevens vroeg Ellian vorig jaar om opheldering rondom de publicatie van privéadressen van advocaten in strafdossiers. Als verdachten die worden afgeluisterd, bellen met hun advocaat, wordt soms het adres waarop het telefoonabonnement is afgesloten opgetekend. “Dat kan je toch niet goed vinden in verband met veiligheid?,” verbaast Ellian zich.
Hij weet waarover hij praat: door zijn strijd tegen de misdaad als Kamerlid wordt Ellian – net zoals zijn vader – tegenwoordig zwaar beveiligd. “Ik snak soms naar buitenlucht,” zei hij daar in april over in een radioprogramma. Is dat het allemaal waard? “Ja, ik geloof in wat ik doe en dat het nodig is. De georganiseerde criminaliteit is bereid is om ver te gaan, en ik zal daarom blijven aangeven welke maatregelen nodig zijn en personen blijven benoemen.”
Ook als Ellian advocaat was gebleven in Almere, was er overigens een reële kans dat hij op bedreigingen en intimidatie zou stuiten. Een lot dat tegenwoordig veel advocaten is beschoren. “Ellendig,” aldus Ellian over de situatie van zijn voormalig vakgenoten. “Ondanks dat ik vind dat de Orde daar bovenop zit, blijf ik hierover mijn vinger aan de pols houden.”
Toekomst in de politiek
Doordat het kabinet op 7 juli viel over asielmaatregelen, breekt voor Ellian een periode van politieke onzekerheid aan. Hij hoopt vooral dat belangrijke juridische dossiers niet stil komen te liggen door de situatie. “Bijvoorbeeld het toezicht op de advocatuur.” Daarmee bedoelt Ellian de plannen van minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming voor een nieuwe landelijke toezichthouder, waarvan het bestuur grotendeels bestaat uit externen zonder juridische achtergrond. “Best een flink voorstel,” vindt Ellian. “Waarvan momenteel onzeker is of het doorgang vindt.”
Zelf wenst hij dat onder meer zijn voorstel voor een maximaal aantal advocaten in de EBI overeind blijft. Tot aan de nieuwe verkiezingen blijft ook onbekend welke partijen de volgende regering zullen vormen. Wat duidelijk is voor Ellian, is dat hij vooralsnog blijft doorgaan op ‘zijn’ dossiers. “Ik ga door tot de laatste dag dat ik dit prachtige werk mag doen. Mijn ouders kwamen hier met niks. Enkel met gedachtes over vrijheid en veiligheid, en ik wil dat voortzetten.”
Dit artikel is gepubliceerd in het nieuwe Advocatie Magazine. Klik op de cover om het magazine te openen of ga naar de Magazine-pagina. Hier kunt u ook een gratis abonnement aanvragen.
