Advocatie-columnist Jaap Baar buigt zich over de juridische positie van de wolf, die zich steeds vaker in Nederland laat zien. “Het blijft de mens, één van de weinige natuurlijke vijanden van de wolf, die over diens lot te oordelen heeft.”
De wolf is al enkele jaren aan een opmars bezig. Hoeveel er exact zijn is niet bekend, maar eind 2019 tot halverwege 2020 zouden dat er in ieder geval 11 zijn geweest. De huidige schatting ligt op een stuk of 20 á 30. Er gaan stemmen op om de wolf te verjagen met rubberkogels, de wolf zelfs te bejagen en te doden of om een heel hek om Friesland heen te bouwen. Of dat laatste niet sowieso, los van de wolven, een goed plan is laat ik maar even in het midden.
Stevige maatregelen, vooral ingegeven door de angst voor de komst van een soort die we hier niet meer kennen. Een onterechte angst als u het mij vraagt. De komst van de wolf brengt balans in de natuur, voornamelijk waar het gaat om de grote grazers, die in Nederland al te lang geen natuurlijke vijanden meer kennen. Bovendien is de wolf geen invasieve soort, hij is slechts enige tijd afwezig geweest. In Europa, waar ongeveer 15.000 wolven leven, zijn sinds 2002 geen dodelijke incidenten geweest met wolven; “Het risico op een wolvenaanval is volgens het onderzoek in deze gebieden groter dan nul, maar te laag om te berekenen.”.
Hoop maatregelen
Wolven voeden zich voornamelijk met wild, maar doden af en toe zonder duidelijke reden schapen. Het is vooral dat doden van schapen dat maakt dat politici en veehouders menen dat we van de wolf af moeten. In heel Europa gaat het gemiddeld overigens om 2,2 schapen op 1000. De dierenbescherming adviseert overigens een hoop maatregelen om dat te voorkomen.
Het is dus minst genomen discutabel of het nodig is om maatregelen te nemen tegen de wolf, maar belangrijker is nog dat het waarschijnlijk niet mag. Ook dat is in de diverse nieuwsberichten wel voorbijgekomen, de wolf geniet de hoogste Europese status qua bescherming. Maar wat houdt dat dan precies in?
Belangrijk is vooreerst de Habitatrichtlijn. Een Europese richtlijn over de instandhouding van flora en fauna. Wolven worden genoemd in bijlage IV. Belangrijk is voorts nog dat de ‘canis lupus’ ook wordt genoemd in bijlage II bij het verdrag van Bern. Die bijlage is getiteld: ‘streng beschermde diersoorten’.
Richtlijnen en verdragen
Deze Europese regelingen hebben in Nederland hun weerslag gevonden in de Wet Natuurbescherming. De Wet Natuurbescherming regelt de bescherming van dieren en planten. Het is een vrij uitgebreide wet, waarin naast de hierboven genoemde richtlijnen en verdragen nog een aanzienlijk aantal andere internationale afspraken is verwerkt.
De wet schrijft voor in welke diersoorten niet mag worden gehandeld en welke diersoorten bijvoorbeeld absoluut niet mogen worden gehouden. Denk bijvoorbeeld aan apen, op het houden van primaten geldt een algeheel verbod in Nederland. En ja, dat wordt nog wel eens overtreden. Op het houden van wolven is overigens geen algeheel verbod. In theorie zou je namelijk nu nog wel een wolf kunnen houden, mits kan worden aangetoond dat deze wolf in gevangenschap gefokt en geboren is.
Vanaf 1 januari 2024 treedt als het goed is de zogenaamde Huis- en hobbydierenlijst in werking, dan is uitputtend bepaald welke dieren als huisdier mogen worden gehouden. Wolven staan daar niet op. Als u voor 1 januari nog een wolf weet te bemachtigen, mag u die overigens houden totdat betreffende wolf overlijdt, maar er mag dus niet meer mee gefokt worden.
Geen andere bevredigende oplossing
In artikel 3.5 van de Wet natuurbescherming is opgenomen dat het is verboden dieren die worden genoemd in bijlage IV van de habitatrichtlijn of bijlage II verdrag van Bern, te vangen, doden of te verstoren. Op dit verbod zijn echter wel uitzonderingen, die zijn opgenomen in artikel 3.8 van de wet. De mogelijkheden tot uitzonderingen zijn echter zeer beperkt. Een ontheffing of vrijstelling kan namelijk slechts worden verleend als er geen andere bevredigende oplossing bestaat en als die nodig is in het belang van andere wilde dieren of planten, ter voorkoming van ernstige schade aan eigendom zoals veehouderijen of in het belang van de volksgezondheid of openbare veiligheid. Bovendien kan dit alleen als geen afbreuk wordt gedaan aan het streven de wolvenpopulaties in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan.
Deze uitzonderingen moeten zeer strikt worden geïnterpreteerd en niet te lichtzinnig worden aangenomen. Zo blijkt ook uit rechtspraak van het HvJ-EU (uitspraak van 14-06-2007, ECLI:EU:C:2007:341). Het is ook maar de vraag of de beheersmaatregelen die andere landen (zoals Frankrijk) treffen door de beugel kunnen en of deze lidstaten niet door het Hof op de vingers getikt zouden worden, als de Europese Commissie een procedure begint.
‘Ernstige schade’
Of het feit dat af en toe wat schapen worden gedood, hoe vervelend ook, kwalificeert als ‘ernstige schade’, valt te bezien, ook nu de Wet ook een schadevergoedingsregeling kent voor schade door wilde dieren. Daarnaast geldt dan dus ook nog dat moet blijken dat andere maatregelen niet volstaan, om die schade te voorkomen.
De bevoegdheid de uitzonderingen op de verboden in te zetten ligt bij de provincies. Met de monsterzege van BBB, zal het mij benieuwen of die provincies inderdaad gaan proberen dergelijke uitzonderingen in te roepen, maar vooral of die juridisch stand zullen houden. De wolf lijkt het recht aan zijn zijde te hebben, maar dan is het natuurlijk wel de vraag wie de rechten van de wolf bewaakt, indien nodig. Het blijft immers de mens, een van de weinige natuurlijke vijanden van de wolf, die over diens lot te oordelen heeft. Ironisch genoeg zijn de wolven hier de schapen in het gezegde ‘De schapen moeten zich wonderwel voorzien waar de wolf rechter is’.
