Externe innovatie zal juridische specialisatie afremmen en omkeren. In een vorige column beschreef ik al waarom dat een feest voor de advocatuur zou moeten zijn. Dat was echter pas het halve verhaal. Deze toekomstige ontwikkeling heeft namelijk een zelfversterkend effect: de trendbreuk weg van specialisatie schept ook een gunstig klimaat voor interne innovatie.
Door Niek van de Pasch
Die denklijn begint bij een citaat uit mijn bijdrage medio maart: ‘Artificial Intelligence-as-a-service kickstart de revival van de generalist. (…) Dingen weten is op zich geen propositie meer. (…) Met de rugdekking van een kunstmatig intelligent systeem, mist geen advocaat nog die ene uitzondering-op-de-uitzondering. Wat eenmaal is bedacht en ingeklopt, is voortaan parate kennis van elke jurist.’
Specialisatie was ooit het antwoord op precies die twee vragen: verhoging van efficiëntie en verlaging van risico. In de afgelopen halve eeuw was dat simpelweg de enige oplossing. Advocaten zijn soms net mensen, en die zijn cognitief nu eenmaal wat beperkt. Aan deze noodzakelijke versmalling kleeft echter één belangrijk nadeel: innovatie wordt steeds lastiger. Vaak is innovatie namelijk geen grote sprong vanuit diep begrip, maar juist een kleine stap door kruisbestuiving.
Bioloog Stuart Kauffman noemt dit de ‘aangrenzende mogelijkheid’. Uitbreiding richting naastgelegen toestanden vergroot de diversiteit van wat daarna kan gebeuren. Dat is alleen zichtbaar voor wie aandachtig om zich heen kijkt. Steven Johnson past die theorie toe op innovatie. Volgens hem omringt een ‘schaduwtoekomst’ onze huidige realiteit. Het is als een huis dat uitbreidt met extra kamers, telkens wanneer iemand een deur opent.
Helaas dwingen we onze professionals nog te vaak om elke vierkante millimeter van hun eigen hokje te overzien. Als de noodzaak voor die zelfbeperking afneemt, ontstaat een kans om weer wat ronder te worden. Topvrouw Orit Gadiesh van consultancybureau Bain & Company noemt dat de ‘deskundig generalist’. Specifiek voor de advocatuur bedacht Amani Smathers de T-shaped lawyer. We horen als experts weer eens tijd te ‘verspillen’ aan dingen die niet meteen relevant lijken, gewoon uit nieuwsgierigheid.
Uit dwarsverbanden groeien dan nieuwe inzichten, wanneer je dat het minst verwacht – soms toevallig, vaak onbewust. Laten we die serendipiteit wel een handje helpen. Faculteiten en kantoren die hun juristen isoleren van interactie creëren een homogeen gezelschap van eendimensionale individuen. We moeten daarom een constante blootstelling aan bontheid organiseren. Alleen zo’n vloeibaar netwerk van nieuwigheden kan mutaties uitlokken die evolutie teweegbrengen. Nuttig om te veranderen. Nodig om te overleven.