Met de hype rond fintech op het kookpunt groeit het aantal advocaten en jongere partners dat zich de afgelopen jaren heeft gespecialiseerd in alternatieve betalingsvormen. Zij werken bijvoorbeeld in fintech-teams bij Houthoff Buruma, Van Doorne en Kennedy Van der Laan, of bij een nichekantoor als FG Lawyers. Wat zij zien: de gevestigde financiële orde begint fintech te omarmen. En ook: “De grootste hype is al voorbij. Fintech 2.0 komt eraan.”
Door Joris Rietbroek
Mobiel betalen, al dan niet via een mobile wallet. Elektronisch geld dankzij blockchaintechnologie. Peer-to-peer lending. Crowdfunding als vervanging voor bankkrediet. En zo verder. Fintech, het begrip waarin finance en technology samenvloeien, vertakt zich met de dag steviger in de financiële dienstverlening.
Anne Hakvoort, toezichtsspecialiste met een focus op fintech bij nichekantoor FG Lawyers, had al een fascinatie voor alternatieve financieringen in haar tijd bij NautaDutilh en Eversheds. Toen ze begin 2015 partner werd bij FG Lawyers, gebruikte ze de term ‘fintech’ nog niet. Nu houdt ze er van de ondervraagde advocaten de breedste en concreetste definitie van fintech op na: “Eigenlijk behelst het alle innovaties in de financiële sector die worden gevoed door technologie.” Vele bekende toepassingen die in het hokje fintech passen, bestaan zodoende al jaren. Online bankieren of betalen via iDEAL bijvoorbeeld zijn in die zin ‘fintech avant la lettre’.
Hakvoort adviseert vooral over toezichtsgerelateerde vraagstukken aan banken, financieel dienstverleners, crowdfunding platforms en fintechondernemingen. Voor IE/ICT- of privacyvragen verwijst zij haar cliënten door. “In onze advisering aan fintechbedrijven kijken we naar de corporate kant, naar financieringsconstructies en financieel toezicht. Nieuwe ideeën en concepten roepen de vraag op of die een bedrijf vergunningsplichtig maken vanwege de Wet financieel toezicht. Zo ja, dan kunnen we het vergunningstraject begeleiden of bestaande wet- en regelgeving toepassen op nieuwe concepten.”
Zulke nieuwe concepten maken haar geregeld heel enthousiast. “Werken met startups levert veel creatieve energie op,” vertelt ze. “Soms hoor je een idee en denk je: ‘ja, dit moeten we mogelijk maken’. Het levert ook heel andere klantrelaties op: minder formeel, en je wordt als advocaat meer een strategische partner dan enkel een juridisch adviseur. Omdat veel nieuwe toepassingen nog niet zijn uitgekristalliseerd in de Wft, blijft advisering erover enorm uitdagend. Dat vergt discussie met de toezichthouders, krijgen we hen mee, of is er ruimte voor ontheffing? In het mooiste geval denk je mee over de toezichtsregels voor later.”
Momenteel ziet Hakvoort hoe grote banken, verzekeraars, accountancyreuzen en andere financiële instanties fintech beginnen te omarmen. Waar die gevestigde orde de uitvindingen van fintechbedrijven eerst als een bedreiging zag, zoeken zij nu de samenwerking. Dat valt ook in fintech gespecialiseerde advocaten bij enkele grote kantoren op. Kantoren die vrij recent reageerden op de fintechgolf met de oprichting van multidisciplinaire fintech-teams, zoals Van Doorne, Kennedy Van der Laan en Houthoff Buruma. Juridische specialismen als financieel (toezichts)recht, privacy-, IE- en ICT-recht komen hierin samen. Natuurlijk behandelen de kantoren al langer zaken die anno 2017 in het fintechhokje passen, maar hun sectie overstijgende teams bestaan hooguit twee tot tweeënhalf jaar.
Juridisch pionier
Kennedy Van der Laan besloot als een van de eerste kantoren om het labeltje fintech te plakken op een advocatenteam, waarin financieel toezicht, privacyrecht, ICT en mededingingsrecht samenkomen. Toch is de recent tot partner benoemde Joris van Horzen eigenlijk al tien jaar bezig met fintechzaken. Het kantoor profileert zich dan ook als juridisch pionier op dit gebied. “We zijn al vele jaren betrokken bij allerlei innovaties in het betalingsverkeer, zoals iDEAL, mobiel betalen en recent instant payments,” zegt hij. “Verder hebben we in 2007 een groot aantal banken geadviseerd over de implementatie van de Payment Services Directive (PSD1).”
In 2013 klopte het Duitse Rocket Internet bij Kennedy Van der Laan aan voor advies over de uitrol van lending platform Lendico – en later voor Zencap en Spotcap –. “Op dat moment had ik nog nooit van online lending gehoord,” geeft Van Horzen toe. “Maar het was wel zoiets nieuws en uitdagends dat we de kans met beide handen aangrepen toen Lendico ons vroeg te adviseren over het vergunningtraject bij de AFM. Ik denk dat we de eerste waren die dit soort internationaal opererende fintechs in Nederland adviseerden.”
Inmiddels krijgt het team steeds meer vragen over ‘Access to Account’ (XS2A): de mogelijkheid voor derden om toegang te krijgen tot betaalrekeningen bij banken en – met toestemming van de rekeninghouder – diensten aan te bieden. Iets dat volgens Van Horzen grote invloed gaat krijgen op het betalingsverkeer en voortvloeit uit de nieuwe Payment Services Directive (PSD2), die in 2018 van kracht moet zijn. “Verder zullen sommige partijen die nu nog niet onder toezicht vallen, wel vergunningen nodig hebben. Dat kan weer veel werk voor ons team opleveren.”
Partnerships
Volgens Van Doorne-partner Arno Voerman (foto) en kantoorgenoot Louis Jonker zoeken grote banken en betalingsinstellingen vooral de samenwerking met meer ervaren startups, ofwel ‘scaleups’: jonge bedrijven die zich al hebben bewezen of een investeringsronde achter de rug hebben. Het Van Doorne-team werd opgericht in de zomer van 2014. Financieel toezicht, privacy en M&A komen er samen en zowel grote financiële instellingen als startups en scaleups behoren tot de clientèle. De focus van het team ligt vooral op technologieën: hoe technologie zijn weg vindt in de financiële sector is het uitgangspunt, waarbij vragen over het gebruik van data steeds meer naar voren komen.
“Partnerships is momenteel het sleutelwoord binenn fintech,” zegt Voerman. “Dat kan in vele vormen, van leverancierrelaties tot overnames. Marktpartijen onderkennen inmiddels elkaar nodig te hebben. Startups hebben gevestigde instellingen nodig om hun product aan de man te brengen, en de gevestigde orde heeft de fintechs nodig om de eigen bedrijfsprocessen opnieuw in te richten. Je ziet steeds meer startups en scaleups actief teamen met vergunninghouders om samen een propositie in de markt te zetten. Dat is voor ons een belangrijke trend waarin de advocatuur van toegevoegde waarde is.” Als voorbeeld noemt Voerman de vorig jaar gelanceerde Instant Payment-oplossing van Delta Lloyd Bank, die werd ontwikkeld door startup MC2Payments.
‘Nieuwe beestjes’
Bij zo’n intensieve samenwerking spelen toezichtsvragen eveneens een onvermijdelijke rol. Bastiaan Siemers, counsel bij Houthoff Buruma, is gespecialiseerd in financieel toezichtsrecht en voortrekker van het fintechteam dat zijn kantoor ruim een jaar geleden startte. Als toezichtsdeskundige kan hij bij uitstek advies geven aan startups die zich richten op creatieve nieuwe betaalmethoden. ‘Nieuwe beestjes op de markt’, noemt hij ze terloops. “Het gaat dan veelal om vragen als: ‘Is dit volgens de regels?’, ‘krijg ik hier last mee?’ of ‘heb ik hiervoor een vergunning nodig?’ Is dat laatste het geval, dan kan een startup het vergunningstraject ingaan of ervoor kiezen het product zodanig aan te passen dat het niet vergunningsplichtig is.”
Het uitdagende hieraan voor Siemers is de voortdurende vraag of nieuwe ontwikkelingen passen binnen de wetgeving van vandaag én morgen. Dat vereist dat hij naast de juridische ook de stroom aan technologische ontwikkelingen binnen finance op de voet moet volgen. Daar wordt hij echter niet nerveus van. “Ik adviseer immers in een vakgebied waarin de regels bij wijze van spreken dagelijks wijzigen.”
Ook Siemers merkt dat grote banken en verzekeraars ‘veel nadenken’ over wat zij kunnen met fintech, blockchain en de verdere vaart der ontwikkelingen. “De grote banken zijn immers niet meer automatisch de bepalende partijen in de betaalketen. Steeds meer nieuwe partijen nemen een heel specifiek deel van het betalingsverkeer voor hun rekening. Ik zie daarom dat grote banken en verzekeraars momenteel volop nadenken over mogelijke samenwerkingen met startups. De grote partijen willen immers niet links en rechts door jonge bedrijven worden ingehaald.”
Techjungle 2.0
Als de gevestigde orde bovenop fintech springt, moet de hype wel compleet zijn. Of in elk geval de hype rond ‘het containerbegrip’ fintech. Inderdaad, zegt Joris van Horzen. “Het wordt nu door veel partijen geclaimd, ook door bedrijven die het eigenlijk helemaal niet zijn, maar zo een graantje willen meepikken. Aan de andere kant is het natuurlijk prima als zo’n buzzwoord de verdere omarming van fintech aanmoedigt.”
Inhoudelijk is fintech dan ook beslist een blijvertje, aldus de algehele overtuiging van de advocaten. “Ik geloof niet dat fintech volgend jaar is overgewaaid,” zegt Bastiaan Siemers. “De technologische vooruitgang gaat immers onverminderd door. Ons HB Incubatorprogramma bevestigt dit.” In deze competitie waarmee startups onder meer laaggeprijsd juridisch advies kunnen winnen, zaten nagenoeg alle deelnemers van afgelopen jaar in de fintechhoek.
Anne Hakvoort zet zo haar eigen kanttekening bij de hypewaardigheid van ‘de kapstokbepaling’ fintech. “Zo’n hype kan best gevaarlijk zijn. Kijk naar hoe exorbitant veel er nu in fintechbedrijven geïnvesteerd wordt, zeker in de VS. Er gaan miljarden in om; dat kan zich op den duur niet terugverdienen.”
Als er al sprake is van een hype, dan is die juist doordat ‘iedereen er nu bovenop springt’ alweer over het hoogtepunt heen, vindt Van Doorne-advocaat Louis Jonker. “Je merkt dat sommige bedrijven die er al jaren inzitten vinden dat er een startupsfeertje om fintech heen hangt, en dat ze niet prettig vinden. Maar wat mij betreft is fintech alweer een stapje verder. Je ziet subgebieden ontstaan: paytech, pensiontech, regtech, insurtech, enzovoorts. Een heuse techjungle. Fintech is alweer verder geëvolueerd naar Fintech 2.0.”
Facebook goes finance
Over toekomstmuziek gesproken: wat als Google, Apple of Facebook zich begeven op de financiële markt? Zowel Hakvoort als Arno Voerman kijken met spanning naar deze ontwikkeling in spé. “Facebook heeft in Ierland al een vergunning om actief te zijn als een elektronische geldinstelling,” weet Voerman. Hakvoort voorspelt: “Als de Apple’s en Google’s van deze wereld zich gaan roeren in financiële diensten, dan is dit disruptief voor de hele markt. Voor de klant kan het een zegen zijn. Want ook in fintech is de centrale vraag: wat wil de klant? Het is uiteindelijk de klantwens die technologie mede voortstuwt.”