Sinds de hype rond documentaire Making A Murderer vorig jaar losbarstte, mogen ze zich sterren noemen. Dus toeren de Amerikaanse advocaten Dean Strang en Jerry Buting de wereld over om hun ervaringen te delen en confrères te onderwijzen over verhoor- en overtuigingstechnieken, het belang van een zeker imago en mazen in het Amerikaanse rechtssysteem. Vrijdag sprak het duo in Amsterdam voor zo’n 140 advocaten: ‘Jullie hoeven niets drastisch te veranderen aan het Nederlandse rechtssysteem.”
Door Joris Rietbroek
Strang en Buting staken ieder tenminste duizend uur in de bizarre zaak van moordverdachte Steven Avery, waarin zij nog altijd vermoeden dat er met bewijs is gerommeld. Tijdens de cursusdag in theater de Meervaart delen zij ervaringen en praktijkvoorbeelden aan de hand van fragmenten uit de tv-serie. Ja, de betrokkenen zijn trouw geportretteerd, antwoorden ze op prangende vragen uit de zaal. En ja, ze hebben andere verdachten van de moord op Teresa Halbach in hun hoofd. “Dit podium aan de andere kant van de wereld is echter niet de plek om iemand die zich hier niet kan verdedigen aan de schandpaal te nagelen,” zegt Strang. “Maar eerlijk: we weten nog steeds niet zeker wie het gedaan heeft. Soms hoop ik dat Steven wél echt de dader is geweest.”
De in sobere pakken gestoken advocaten hebben het theaterpodium niet de hele dag voor zichzelf. Zo krijgen ze gezelschap van officier van justitie Willem Nijkerk en raadsheer bij het Gerechtshof Den Haag Steven van Dissel, wat dialogen over het imago van de advocaat in de rechtszaal en vergelijkingen tussen het Nederlandse en Amerikaanse rechtssysteem op gang brengt. Strang en Buting krijgen live via een vertaalster de Nederlandse inbreng mee.
Die inbreng gaat er bijvoorbeeld over dat het imago van een Nederlandse advocaat van ondergeschikt belang is, aldus de voorzet van Nijkerk. “Met een goed imago krijg je misschien iets meer spreektijd van de rechter, maar veel maakt het niet uit,” zegt hij. Die imagokwestie ligt in de Verenigde Staten wel anders, onderstrepen Strang en Buting beurtelings. Zij, en met name Buting, werden immers niet alleen op basis van hun ervaring, maar ook vanwege de gevreesde reputatie benaderd om Avery bij te staan.
“Integriteit en eerlijkheid tegen een rechter zijn enorm belangrijk, zeker in de VS waar rechters gekozen zijn,” zegt Buting. “Lieg dus nooit tegen een rechter, zelf niet als je een keer te laat op zitting bent. Voor je het weet heb je een bad rep waar je niet meer vanaf komt. Probeer om dezelfde reden vragen van een rechter altijd zo eerlijk en direct mogelijk te beantwoorden, en draai niet om de hete brij heen.”
Strang vult aan dat de reputatie van een advocaat in een Amerikaanse rechtszaal grote invloed kan hebben op de uitkomst van een zaak, zeker met het oog op de jury. “Veel van onze zaken zijn beslist dankzij argumenten uit ons pleidooi in de rechtszaal. Hoe presenteer je die aan een jury waarin je de mensen niet kent? Ik heb een zachtere kant en ben daar sterker in dan Jerry, die bekend staat als harder, als een attack dog.”
Plea bargaining
Een gestreken imago hangt daarbij nauw samen met een element uit het Amerikaanse rechtssysteem dat in Nederland niet voorkomt: plea bargaining. Ofwel onderhandelingen tussen de openbaar aanklager en de verdediging over de strafmaat en welke verdenkingen te bewijzen zijn.
“Stel dat ik en Willem gaan onderhandelen over de strafmaat voor mijn cliënt,” schetst Strang. “Op dat moment doet mijn imago er zeker toe: de aanklager moet van mijn integriteit uit kunnen gaan. En ik moet openlijk kunnen uitspreken op welk punt ik de aanklacht ik zwak vind. Dat hij heroïnebezit kan bewijzen, maar het dealen ervan niet, zodat de officier dat laatste beter kan laten vallen om op een jaar cel voor mijn cliënt uit te komen. Zulke discussies leiden veelal tot de beste uitkomsten voor alle betrokkenen.”
Overigens is hun ervaring dat Amerikaanse aanklagers vaak welbewust ‘over chargen’, omdat ze al weten dat ze gedurende de zaak iets moeten laten vallen. Zo kan de advocaat een goeie deal maken en zichzelf vertellen dat hij iets heeft bereikt, schetst Strang op ietwat cynische toon. “Kijk eens aan, je krijgt nu nog maar tien jaar. Zo bezien gaat het bij plea bargaining lang niet altijd om het halen van recht.”
Land of the free
Een ‘ziekte in de VS’ waarvan de twee hopen dat Nederland deze niet krijgt: er zijn alleen al in New York evenveel aanklagers werkzaam – ruim 800 – als in heel Nederland. Tel hierbij op de zware straffen voor relatief lichte vergrijpen, en zo kan het gebeuren dat “4,5% van de wereldbevolking goed is voor 22% van alle gevangenen wereldwijd,” aldus Strang. “En dat in een natie die zichzelf omschrijft als ‘the land of the free’ Al durf ik niet te zeggen of dit een symptoom of gevolg is van plea bargains.”
Het is kortom geen methode die Nederland in moet voeren, denken Strang en Buting. “Zo te horen hebben jullie het hier qua rechtssysteem goed voor elkaar en hoeven jullie niet per se iets drastisch te veranderen,” zegt Buting. “Al is er natuurlijk altijd ruimte voor verbetering. Je hoort mij niet zeggen dat Nederland morgen juryrechtspraak moet invoeren. Maar advocaten zouden wel verhoortapes moeten krijgen als zij erom vragen. Dat zouden jullie eens moeten regelen.”
Over vernieuwingen gesproken: wat zouden Strang en Buting direct veranderen aan het Amerikaanse rechtssysteem als zij het voor het zeggen hadden? Buting borduurt voort op verhoren in zijn antwoord op deze vraag uit de zaal. “Er zijn strengere regels nodig voor verhoren. De ondervragingstechnieken waarvan de Amerikaanse politie zich nu soms bedient, levert te vaak valse bekentenissen op.”
Het pasklare antwoord van Strang: “Eliminate the death penalty. Niet dat afschaffing ons rechtssysteem per se rechtvaardiger maakt, maar het verkleint in ieder geval de kans op óngerechtigheid.”