Geen glazen plafond voor vrouwelijke advocaten. Een utopie? Nee, het bestaat in het tot voor kort door oorlog geteisterde Angola. Vrouwelijke advocaten zijn beter en minder corrupt, is de overheersende mening. De burgeroorlog in het land heeft hun opkomst gestimuleerd. Dat leidt tot een grote mate van voldoening. “In deze sector is het voor vrouwen makkelijk om succesvol te zijn.”
Door Lula Ahrens
Advocaat N’Zinga Teixeira Jasse (35) werkt in een eenvoudig, smaakvol pand in het centrum van de Angolese hoofdstad Luanda. Haar kantoor, Adelaide Godinho & Luis Pizarro, heeft twee partners: een man en een vrouw. Er werken zes fulltime vrouwelijke advocaten en twee parttime mannelijke advocaten. Jasse: “Zoals gebruikelijk in de bedrijfsadvocatuur vormen de vrouwen de meerderheid. Zo’n 60 procent is vrouw.”
Dat is niet voor niets, zegt ze. “Onze perceptie op kantoor is dat vrouwen stabieler, vastberadener, betrouwbaarder en ook meer toegewijd zijn dan mannen. Mannen denken vaak: ‘Deze baan is OK, totdat ik iets beters vind’. En hoewel ik veel machocliënten heb – 80 procent zijn mannelijke bedrijfseigenaren – geven ze bijna nooit de voorkeur aan een mannelijke advocaat.”
Zelfstandig advocaat Lucia Goncalves (40) beaamt dat. Ook haar clientèle bestaat voor zeventig procent uit mannelijke bedrijfseigenaren, vertelt ze aan de keukentafel van haar centraal gelegen middenklassehuis. “Ik heb cliënten vaak horen zeggen dat ze vrouwelijke advocaten prefereren.”
Levenswijs
Vrouwelijke advocaten functioneren niet voor niets beter, zeggen beide vrouwen. Jasse: “Door de dagelijkse problemen waar Angolese vrouwen mee geconfronteerd worden, worden ze sneller volwassen. Die houding zie je terug in hun werk.” Goncalves: “Op het platteland zie je vrouwen lopen met een kind op de buik, een kind op de rug en een bos hout op hun hoofd. Daarachter loopt hun man, zonder ook maar iets te doen. Dat is illustratief voor de rolverdeling in Angola.”
Volgens Goncalves wordt het verschil al duidelijk op de universiteit. “Het niveau van de Angolese universiteiten is laag, en dalende. Studenten leren niet eens hoe ze correct moeten spellen. Ze lezen geen academische literatuur, kijken af en kopen hun professoren om zodat ze toch hun diploma halen. Dat geldt vooral voor mannelijke studenten. Meisjes studeren aan dezelfde universiteiten. Maar ze zijn toegewijder, trotser en nieuwsgieriger. Daardoor halen ze betere cijfers en is die omkoperij niet nodig.”
Een ander probleem is dat veel mannelijke advocaten er een tweede carrière naast hebben, zegt Goncalves . “De welvaart die ze daarmee opbouwen leidt gemakkelijk tot dubbele agenda’s. Dat geldt vooral voor de nieuwe generatie mannen in dit vak. Veel mannen laten zich betalen zonder overhandiging van een factuur. Ze lossen hun zaak niet op en hebben lak aan de juridische regels. Dat laatste is een crimineel vergrijp, omdat je daarmee je cliënt dupeert.” Maar de situatie is niet zwart-wit. “Natuurlijk zijn er ook goede mannelijke advocaten.”
Minder corrupt
Mannelijke advocaten in Angola zijn volgens Jasse en Goncalves eerder geneigd tot corrupt gedrag. Angola behoort tot de tien meest corrupte landen op de Global Corruption Perception Index. Jasse: “Vrouwelijke juristen versnellen juist de strijd tegen corruptie.” “Zowel vrouwelijke advocaten als vrouwelijke rechters in Angola zijn minder corrupt dan hun mannelijke collega’s,” beaamt Goncalves. “Rond de 65 procent van de hoogste Angolese rechters zijn vrouw. Drie jaar geleden brak hier een immens schandaal los rond 14 corrupte rechters. Daar was geen enkele vrouw bij.”
En dat terwijl het ook in de Angolese rechterlijke macht allerminst aan vrouwen ontbreekt. Jasse: “De nieuwe generatie rechters is overwegend vrouwelijk. Als ik in de rechtbank ben, zijn vaak zowel de rechter als beide advocaten vrouw.” Volgens Goncalves is het strafrecht het enige gebied waarin mannen nog overheersen. “Gevangenen worden in Angola nog slechter behandeld dan dieren. Vrouwen kunnen dat, vermoed ik, emotioneel niet aan.”
Nasleep burgeroorlog
De Angolese burgeroorlog (1975-2002) heeft de opmars van vrouwelijke advocaten en rechters versneld, zeggende twee advocaten. “Mannen moesten vechten, terwijl een aantal vrouwen – onder wie zelfs vrouwelijke soldaten – kon blijven werken en studeren. Tegelijkertijd werden vrouwen gedwongen onafhankelijk te zijn.” Vóór de burgeroorlog was Angola een Portugese kolonie. Het Angolese juridische systeem bestond toen voor 100 procent uit mannen. Gonsalves: “Tien jaar geleden hebben vrouwelijke juristen een grotere bijdrage aan de modernisering van het systeem geleverd dan mannen. Dat markeerde het begin van hun opkomst.”
Ook de immense na-oorlogse behoefte aan hoogopgeleide mensen, die in Angola nogal dun gezaaid zijn, werkt in het voordeel van vrouwen. Jasse: “Daardoor bestaat hier geen ‘glazen plafond’ voor vrouwelijke advocaten, zoals in het Westen.” Ze is in Portugal afgestudeerd en heeft er tien jaar gewerkt, voor advocatenkantoor Abreu. Over de vraag waar ze liever werkt, hoeft ze niet lang na te denken. “In Angola. In Portugal wordt van vrouwelijke advocaten verwacht dat ze zich gedragen als mannen. In Angola respecteert en waardeert men vrouwen om hun specifieke kwaliteiten.”
Tevreden
Al deze factoren tezamen leiden tot een groot gevoel van tevredenheid onder Angolese vrouwelijke advocaten. Goncalves kan ook na lang nadenken geen nadelen opnoemen. “Het grootste voordeel is dat cliënten altijd bereid zijn elkaar te ontmoeten en te praten. Mannen zijn zowel macho’s als ‘gentlemen’. Daardoor kun je als vrouw makkelijker buiten de rechtszaal om overeenstemming bereiken.”
Ook voor Jasse kleven er geen nadelen aan haar werk als vrouw in de Angolese advocatuur. “Het belangrijkste pluspunt vind ik dat we kunnen bijdragen aan seksegelijkheid, en dat we het imago van Angolese vrouwen en de juridische gemeenschap in het algemeen in positieve zin kunnen beïnvloeden.”
De Angolese bedrijfsadvocatuur wordt volgens uiteenlopende bronnen overheerst door vrouwen, het strafrecht wordt gedomineerd door mannen. Volgens officiële totaalcijfers van de Angolese Orde van Advocaten is 68 procent van alle Angolese advocaten man, en 32 procent vrouw.