Er zijn economisch gezien geen redenen voor het instellen van een monopolie voor de notaris bij de koopakte. Een wetgever die toch kiest voor een verplichte inschakeling van de notaris, betuttelt daarmee de burger. Dat stelt SEO Economisch Onderzoek (SEO) in het rapport Waarvan akte?, opgesteld in opdracht van de NVM.
Nu mag iedereen nog zelf beslissen of hij bij het opmaken van een koopakte een deskundige inschakelt of niet. Die professional kan een notaris zijn, maar ook een advocaat, een makelaar of een andere deskundige. Als het aan het notariaat ligt, wordt inschakeling van een deskundige verplicht en moet die deskundige bovendien een notaris zijn.
SEO stelt dat een dergelijke verplichte inschakeling van de notaris alleen gerechtvaardigd zou zijn als er sprake is van marktfalen. Alleen dan zou er sprake zijn van een gebrek aan consumentenbescherming of rechtszekerheid van de burger. Maar dit is nooit aangetoond, stelt het onderzoeksinstituut van de Universiet van Amsterdam. Bovendien geven consumentenorganisaties als Vereniging Eigen Huis en de Consumentenbond aan dat er geen behoefte is aan extra rechtsbescherming.
Het is maar zeer de vraag of de specialistische expertise van de notaris vaak geboden is bij het afsluiten van het koopcontract, stelt SEO. 80 tot 85 procent van de huizenkopers maakt gebruik van een standaardcontract, dat goed functioneert en waarvan de werking is uitgekristalliseerd. Een monopolie voor de notaris is volgens het instituut daarom niet nodig.
Er zijn ook diverse nadelen verbonden aan het instellen van een monopolie, stelt SEO: beperking van de keuzevrijheid voor de consument, en mogelijk hogere kosten.