De Stand van het Notariaat 2008 kunt u uiteraard het beste zelf lezen. Directeur Pablo van Klinken van KSU Uitgeverij deed dat al vóór u, en legt een aantal dwarsverbanden en trekt een aantal conclusies. Een voorbeeld: “Vat ik deze twee lijnen samen: minder notarissen doen veel meer werk. Dus ze werken harder, of ze zijn veel productiever geworden.”
Welkom
Deze toespraak belicht de belangrijke aspecten die naar voren komen in onze jaarlijkse rapportage De Stand van het Notariaat. Ik wil u niet vermoeien met het opdragen van tekst die u ook kunt lezen, dus heb ik een groot aantal cijfers bij elkaar gebracht om u meer dwarsverbanden te laten zien.
Ik zal zo nu en dan terugrijpen op mijn eerdere bijdrage voor de Stand van de Advocatuur van een paar maanden geleden. Ik gebruik dan enkele cijfers en trends die ik toen schetste en specificeer die hier voor het notariaat.
Voor hen die niet geheel op de hoogte zijn met de activiteiten van KSU: De Stand van de Advocatuur is het andere jaarlijkse rapport van KSU. De presentatie was in maart. KSU is een elektronische uitgeverij die zich laat voorstaan op haar hoge innovatieve vermogen. Het verheugt me dan ook om verder te gaan met de introductie van ons onvolprezen stemsysteem: het opsteken van een rode, groene of blauwe stemkaart.
De bijeenkomst is ouderwets interactief. Bij De Stand van de Advocatuur hadden wij goede resultaten met deze wijze van stemmen. Het enige minpunt van deze ouderwetse methode is de mogelijkheid tot uitgebreid spieken, maar dat nemen wij op de koop toe.
Cijfers
Ik wil u wat cijfers geven over de groei in de juridische markt. Eerder heb ik de groei van de economie vergeleken met de groei van de advocatuur. Hierbij kwam een bijzondere trend naar voren. De advocatuur groeit harder dan de economie, maar de twee lijnen blijken zich wel opvallend parallel te bewegen. Om even de cijfers erbij te geven: de advocatuur groeit ieder jaar 2,5% harder dan de economie.
Nu is het natuurlijk leuk om deze vraag ook eens voor het notariaat te stellen. Bij de advocatuur was de groei afgezet aan de hand van het aantal advocaten. Als ik deze vraag nu eens voorleg aan de hand van het aantal notarissen. Realiseert u zich even dat de afgelopen jaren het toppunt van marktwerking waren.
Het antwoord: het notariaat groeit helemaal niet. De economie groeit veel harder. Per saldo krimpt dus het notariaat, het wordt kleiner. Maar ik heb nog iets anders in een tabel gezet. De ontwikkeling van het aantal verleden aktes. U kunt aangeven of het aantal aktes afgezet tegen de groei van de economie een ander beeld geeft dan de groei van het aantal notarissen.
Is de groei van het aantal aktes
- Hoger dan de groei van notariaat?
- Gelijke tred met notariaat?
- Blijft achter bij groei notariaat?
Wat blijkt nu, als ik die lijn er onder projecteer? Dat de ontwikkeling van het de productie in de zin van aktes exact een zelfde beeld geeft als de groei van de economie. Vat ik deze twee lijnen samen: minder notarissen doen veel meer werk. Dus ze werken harder, of ze zijn veel productiever geworden.
Voor de meeste van u zijn de prijsindexcijfers over het notariaat natuurlijk bekend. In 2007 werd het notariële werk iets goedkoper. Dat geldt niet voor de familie- en ondernemingspraktijk. Vooral die laatste laat zich goed verklaren doordat notarissen veel vaker optreden als adviseur met bijpassende tarieven.
Van groot belang is dat de prijscijfers bij het notariaat helemaal niet zo uit de pas lopen met de algemene prijsindexcijfers. Als dan de tarieven bij het notariaat dalen terwijl de inflatie iets oploopt, is er per saldo sprake van een sterke daling aan omzet. Die kan oplopen tot 5% per jaar. Discussiemoment: is het notariaat duurder of goedkoper geworden, mede gelet op zaken als prijsindexcijfers, regionale differentiatie etc.
Arbeidsmarkt
De krappe arbeidsmarkt voor juristen bleek al sterk bij de advocatuur en geldt nog veel sterker voor het notariaat.
Voor de advocatuur heb ik laten zien hoe de komende jaren er mede door de sterke groei in de advocatuur meer dan 10.000 nieuwe rechtenstudenten moeten komen. Voor het notariaat zijn er nog iets meer cijfers beschikbaar. De komende tien jaar zullen er 450 notarissen van rechtswege uitstromen. Het zijn er in totaal natuurlijk iets meer, ook notarissen overlijden statistisch gezien wel eens voor hun 65ste. Een schatting dat er minimaal 500 nieuwe notarissen moeten zijn, is conservatief.
Om hier op korte termijn iets tegen te doen heeft de staatssecretaris al aangekondigd om notarissen langer te laten werken. Dat zal echter niet voldoende opleveren. Leggen wij naast de uitstroom even de instroom dan zien we direct het probleem.
De notarissen worden vervangen door kandidaat-notarissen. Dat wil zeggen dat er iets meer dan 500 kandidaten notaris gaan worden. Het probleem is dat bij de kandidaten maar een heel beperkt overschot is tussen instroom en uitstroom. Veel kandidaten verlaten het vak.
Het totale aantal ingeschreven studenten is in het afgelopen studiejaar weer iets gedaald. Het totale aantal masterstudenten notarieel is maar iets meer dan 250 studenten! Hebt u een idee hoeveel studenten er het afgelopen jaar zijn afgestudeerd?
Hoeveel studenten zijn er het afgelopen studiejaar afgestudeerd. Waren dat er:
- 150?
- 300?
- 450?
Er zijn vorig jaar 171 notarieel studenten van de universiteit gekomen. Als u een uurtje uw best doet, kent u ze allemaal bij naam! Die mensen gaan maar voor 70% het notariaat in.
Groei
De Top 30 van het notariaat is iets gegroeid. Er weken iets meer kandidaten in de Top 30 en iets minder notarissen. Dat er steeds minder notarissen werken is een duidelijke trend. Zo werkte er in 2004 17% van de notarissen in de Top 30 en is dat nu gezakt tot 14,5%
Op kantoorniveau ziet het beeld er weer uit. Zo is het notariaat van NautaDutilh gekrompen met 20%. Maar het notariaat van Houthoff is gegroeid met 38%.
Ik wil afronden met een conclusie. De diensten van de notaris zijn goedkoper geworden. Er zijn niet meer notarissen, maar ze hebben wel fors meer aktes verleden. De productiviteit is enorm gestegen. Uittredende kandidaten voeren aan dat de arbeidsdruk te hoog is en de verdiensten te laag. Er is maar een conclusie mogelijk: u bent te goedkoop geworden. Om de schaarste op de arbeidsmarkt en de onvrede bij de medewerkers weg te nemen moet u meer betalen en dus moeten de prijzen omhoog.
Een andere conclusie die ik vijf jaar geleden al voorspelde: als er meer vrouwen in een beroep komen dan daalt het aanzien en de verdienste. Laat die conclusie zich nu echt bewaarheden?