Tien advocaten hebben de training Frysk foar abbekaten – ofwel; Fries voor advocaten – met succes afgerond. De cursus is in samenwerking met de Friese raad van toezicht ontwikkeld. “We denken dat de rechtspraak verbetert als mensen hun verhaal in hun eerste taal kunnen vertellen.”
Verstaan ging nog wel, maar spreken en schrijven was voor de advocaten moeilijker. “Dagvaarding is daging in de Friese taal, en getuige schrijf je als tsjûge. Het Fries is heel fonetisch,” legt advocate Gina Kamsma, portefeuillehouder Frysk bij de lokale raad van toezicht van het Arrondissement Leeuwarden uit.
Vergeten wordt dat voor veel Friezen het Nederlands niet de eerste taal is, en daarom niet altijd even goed beheerst wordt door iedereen. Kamsma noemt een bekend voorbeeld van zo iemand: “Doutzen Kroes, die was laatst nog op televisie, maar haar Nederlands was niet om aan te horen. Er moest eigenlijk ondertiteling bij.” Ook binnen de rechtbanken is dat niet anders en is er soms behoefte aan een tolk, zodat de echte Fries zijn verhaal in zijn moerstaal kan afsteken.
De taalproblemen die daardoor kunnen ontstaan raken niet alleen de rechtzoekenden, maar ook advocaten, openbaar ministerie en de rechtspraak. Die laatste heeft netjes alle regels met betrekking tot gebruik van het Fries vastgelegd. Begin 2009 werd de eerste officiële Friese tolk bij de Leeuwarder rechtbank beëdigd. Nu het gebruik van het Fries in het rechtsverkeer juridisch geregeld is, kunnen de advocaten niet achterblijven, vindt de raad van toezicht
Problemen
Want de verschillen in beheersing van het Fries leiden nu af en toe tot problemen. Dit jaar was er een incident bij de rechtbank: iedere maand komt een officier van justitie van het functioneel parket uit Zwolle naar Leeuwarden, meestal voor milieuzaken. Die officier sprak geen Fries, terwijl de betrokkene zijn verhaal per sé in het Fries – zijn eerste taal – wilde afsteken. Er was hem een tolk beloofd. Toen deze niet aanwezig bleek, vertrok de gedaagde weer.
Eigenlijk is de verplichte passieve beheersing van het Fries alleen bedoeld voor de rechterlijke macht en het openbaar ministerie. De minister van justitie voert twee Europese verdragen uit die de regels voor minimale taalbeheersing verplicht stellen aan de juristen (openbaar ministerie en rechtspraak) werkzaam in Friesland.
Kamsma: “Die plicht rust niet op advocaten, maar wij van de raad zijn het er mee eens dat advocaten het ook moeten kunnen verstaan en ook nog enigszins zou moeten kunnen spreken. Voordeel is ook dat het ook commercieel aantrekkelijk is. Bij een fries sprekende advocaat is de drempel lager.” Kamsma voegt toe dat voor de Orde het belangrijkste is dat de rechtspraak er beter door wordt.
Eind deze maand gaat er weer een aantal cursisten van start.